به نقل از «ایران آنلاین»

جهش 2 برابری صادرات به 15 کشور همسایه

تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۰۳۱۳۲

ایران به‌عنوان یک قدرت بالقوه اقتصادی در جهان در جایی واقع شده که حدود 10 درصد ذخایر نفت جهان و 17 درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و در حقیقت، دومین کشور دارای ذخایر نفت و گاز در جهان به‌شمار می‌رود. همچنین، دریای خزر و خلیج‌فارس را که دو منبع انرژی محسوب می‌شوند، به هم متصل می‌کند و توانایی صادرات گاز به بزرگترین بازارهای مصرف جهان یعنی هند، چین و اتحادیه اروپا و برق به همسایگان را دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

روزنامه ایران:  بر همین اساس، توجه و تمرکز به ظرفیت بازار بزرگ منطقه، پیشران تحقق برون‌گرایی سیاست‌های اقتصادی و تجاری کشور خواهد بود. دستیابی به بازار کشورهای همسایه، در کنار نقش‌آفرینی همه نهادهای دولتی، تکالیف و وظایف سنگینی را متوجه وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، امورخارجه و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران می‌کند. گام اول در برون‌گرایی اقتصادی و توسعه صادرات غیرنفتی، حضور تولیدات و کالاهای ایرانی در بازار همسایگان است. بازار کشورهای منطقه اطراف ایران به دلایلی همچون سهولت دسترسی(وجود مرزهای زمینی و دریایی مشترک که باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود)، موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی ایران، وجود اشتراکات فرهنگی، مذهبی، زبانی و تمدنی، محوریت ترانزیتی ایران و امکان صادرات مجدد کالاهای تولید ملی به بازارهای فرامنطقه‌ای از طریق کشورهای همسایه(درنتیجه کاهش آثار تحریم‌ها بر تجارت خارجی)، دارای اهمیت راهبردی هستند و در هر برنامه‌ای برای توسعه تجارت خارجی و صادرات کالاهای ایرانی، باید در اولویت قرار گیرند. باید توجه داشته باشیم که در دنیا عمده کشورهایی که درحوزه تجارت خارجه کارنامه موفقی داشتند از همسایگان خود شروع کرده‌اند.

اگر در محیط همسایگی صادرات و واردات انجام شود به دلایلی از قبیل بعد مسافت کم و هزینه‌های پایین رفت و آمد و ترانزیت صرفه اقتصادی خواهد داشت. توجه ویژه به منطقه‌ای که ایران در آن قرار دارد، یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایی بود که دولت سیزدهم نه تنها در مواضع خود بلکه در عمل نیز برآن تأکید کرد. رفت و آمد‌ها و سفر‌های خارجی رئیس جمهور و حضور رؤسای جمهور کشور‌های منطقه در کشور نشان می‌دهد که این نگاه به ظرفیت‌های منطقه گسترده‌تر و پررنگ‌تر شد. طبق آمارهای گمرک ایران در دولت جدید طی دوره 9 ماهه شهریور 1400 تا مرداد ماه 1401 حجم صادرات غیرنفتی کشورمان به 15 کشور همسایه حدود 65 میلیون تن به ارزش 24 میلیارد و 126 میلیون دلار بوده است. این مقدار در دوره 9 ماهه شهریور 1399 تا خرداد 1400 حدود 37 میلیون تن به ارزش 12 میلیارد و 96 میلیون بوده است که به لحاظ وزنی رشد 75 درصدی و به لحاظ ارزش رشد 100 درصدی را نشان می‌دهد. در واقع این آمار مؤید آن است که در دولت جدید شاهد دو برابر شدن صادرات به 15 کشور همسایه بوده‌ایم. همچنین ارزیابی‌ها از صادرات ایران به 15 کشور همسایه نشان می‌دهد که در 4 ماهه فروردین تا پایان خرداد 1401 در مقایسه با مدت مشابه یعنی از فروردین 1399 تا خرداد 1400 رشد 3 درصدی در وزن و رشد 22 درصدی در ارزش داشته است. 5 کشور؛‌ عمان، ترکیه، آذربایجان، بحرین و امارات بیشترین تغییرات ارزشی و 5 کشور؛ قزاقستان، ترکیه، کویت، ترکمنستان و عمان بیشترین تغییرات وزنی را در مدت مذکور (چهار ماهه ابتدایی سال) تجربه کرده‌اند.

جهش 22 درصدی صادرات به همسایگان
بازار کشورهای همسایه ایران شامل 15 کشور دارای مرز خاکی و دریایی به‌دلایلی همچون سهولت دسترسی (وجود مرزهای زمینی و دریایی مشترک که باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود)، موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی ایران، وجود اشتراکات فرهنگی، مذهبی، زبانی و تمدنی، محوریت ترانزیتی ایران و امکان صادرات مجدد کالاهای تولید ملی به بازارهای فرامنطقه‌ای از طریق کشورهای همسایه (درنتیجه کاهش آثار تحریم‌ها بر تجارت خارجی)، دارای اهمیت راهبردی است و در هر برنامه‌ای برای توسعه تجارت خارجی و صادرات کالاهای ایرانی، باید در اولویت قرار گیرند. با وجود این اما طی همه این سال‌ها، ایران سهم شایسته‌ای در این بازار که اندازه آن بیش از 1050 میلیارد دلار بوده را به‌دست نیاورده است؛ به‌طوری که سهم کشورمان از بازار 15 کشور همسایه، تنها در حدود2.1 درصد بوده است. این روند منفی اما در سال 1400 و چهار ماهه ابتدایی 1401 تغییر پیدا کرد و پس از مدت‌ها شاهد رشد صادرات کشور به 15 همسایه خاکی و دریای خود بودیم. بر اساس آمار‌های گمرک در سال 1400 ارزش صادرات ایران به 15 کشور همسایه درحالی به 26 میلیارد و 20 میلیون دلار رسیده که این رقم برای سال قبل آن (1399) در حدود 20 میلیارد و 236 میلیون دلار بوده و در واقع رشد 30 درصدی را نشان می‌دهد. هر چند به زعم عده‌ای، این رشد به‌دلیل عبور کشور‌ها از شرایط کرونایی و گشودن مرز‌ها بوده اما باید توجه داشت که رقم 26 میلیارد دلاری صادرات به 15 کشور همسایه بعد از سال 1397 بالاترین رقم صادرات به همسایگان در دهه 90 است. حفظ روند رو به رشد صادرات به همسایگان در همین 4 ماهه ابتدایی سال‌جاری نیز نشان می دهد که جهش رخ داده در سال گذشته اتفاقی نبوده و حاکی از توجه به همسایگان در دستگاه دیپلماسی اقتصادی کشور است. براساس آمار‌ها مجموع صادرات انجام شده به 15 کشور همسایه در چهار ماه ابتدایی سال 8 میلیارد و 872 میلیون دلار بوده که جهش 22 درصدی را در مقایسه با رقم 7 میلیارد و 254 میلیون دلاری سال گذشته نشان می‌دهد. در همین مدت همچنین کالا و خدمات صادر شده 2 درصد از سال گذشته سنگین‌تر بوده‌اند که حکایت از آن دارد که جهش صادراتی تنها محدود به افزایش برخی قیمت‌های جهانی نبوده و حجم کالا‌های صادراتی نیز تغییر داشته است.

هدف دولت؛ بازار همسایگان
طی یک دهه اخیر توجه کمتری به ظرفیت‌‌های کشور‌های همسایه شده است. این امر بعد از تشدید تحریم‌‌های سال‌های 90 و 91 به‌خوبی اهمیت خود را نشان داد. بااین‌حال در پسابرجام نیز دولت قبل به تصور اینکه تحریم‌‌های امریکا و غربی‌‌ها پایان خواهد یافت، توجه ویژ‌ه‌ای به توسعه تجارت با کشور‌های همسایه نکرد. اما این روز‌ها توسعه روابط با همسایگان و فعال کردن دیپلماسی اقتصادی سیاسی است که با کمرنگ شدن امیدها نسبت به احیای برجام، با قدرت و قوت بیشتری توسط دولت سیزدهم پیگیری می‌شود. رئیس جمهور بارها با تأکید بر پیشبرد سیاست خارجی متوازن و پویا بر این موضوع تأکید کرده که تعامل با همسایگان و گسترش همکاری‌های سیاسی و اقتصادی با آنها در اولویت قرار دارد و به نظر می‌رسد یکی از راهکارهای جدی دولت سیزدهم در موضوع خنثی کردن تحریم‌ها افزایش تعاملات اقتصادی و بازرگانی با همسایگان است که در این مسیر در مدت کوتاه اخیر موفقیت‌های خوبی به‌دست آمده است. براساس آمار‌های گمرک مجموع تجارت انجام شده بین ایران و 15 کشور همسایه در سال 1400 در مقایسه با 1399 به لحاظ ارزشی حدود 43 درصد رشد و در چهار ماه سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نیز 18 درصد جهش داشته است. به طور کلی وقایعی همچون جنگ روسیه و اوکراین، تغییر حکومت در پاکستان و روی کار آمدن طالبان در افغانستان، تحولات سیاسی هستند که اثرگذاری مستقیمی بر متغیرهای اقتصادی دارند. بنابراین تغییر راهبرد و به روز کردن سیاست‌های تجاری و اقتصادی کشور متناسب با این تغییرات، امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. از همین رو، بی‌راه نیست که سیاست‌های اقتصادی کشور به‌سمت تنوع‌بخشی به صادرات، تقویت روابط دوجانبه و چندجانبه با کشور‌های همسایه، شکل‌دهی شبکه جدید ارزی با روسیه به جای سوئیفت و استفاده از اتحادیه اوراسیا برود.

جهش 2 برابری صادرات به همسایگان در دولت سیزدهم
در کنار تقویت دیپلماسی اقتصادی و سیاسی، رشد قابل‌توجه صادرات به کشورهای همسایه نیز ازجمله موضوعات قابل‌تأمل در دولت سیزدهم بوده است، به طوری که میزان صادرات ایران به 15 کشور همسایه در 4 ماهه فروردین تا پایان خرداد 1401 در مقایسه با مدت مشابه یعنی از فروردین 1399 تا خرداد 1400 رشد 3 درصدی در وزن و رشد 22 درصدی در ارزش داشته است. همچنین ارزیابی‌ها از صادرات ایران در سال 1400 به 15 کشور همسایه نشان می دهد بهار امسال در مجموع طی این مدت 26 میلیارد و 20 میلیون دلار کالا با وزنی معادل 75 میلیون و 445 هزار تن به این کشورها صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی رشد 12 درصدی و از نظر ارزشی رشد 29 درصدی داشته است. درخصوص رقم دقیق صادرات در دولت جدید نیز محاسبات نشان می‌دهد طبق آمارهای گمرک ایران طی دوره 9 ماهه شهریور 1400 تا مرداد ماه 1401 حجم صادرات غیرنفتی کشورمان به 15 کشور همسایه حدود 65 میلیون تن به ارزش 24 میلیارد و 126 میلیون دلار بوده است. این مقدار در دوره 9 ماهه شهریور 1399 تا خرداد 1400 حدود 37 میلیون تن به ارزش 12 میلیارد و 96 میلیون دلار بوده است که به لحاظ وزنی رشد 75 درصدی و به لحاظ ارزش رشد 100 درصدی را نشان می‌دهد.

بررسی مقاصد صادراتی همسایگان
بررسی آمار‌ها در سال‌جاری نشان می‌دهد که عراق با 2 میلیارد و 398 میلیون دلار نخستین و بزرگترین بازار هدف ایران بین همسایگان است که صادرات به این کشور در چهار ماهه امسال افت وزنی 37 درصدی و کاهش ارزشی 15 درصدی را تجربه کرده است. امارات دومین مقصد صادراتی ایران محسوب می‌شود. این کشور یکی از دو کشوری است که در لیست مقاصد صادراتی ایران، در چهار ماهه امسال بیشتر از مدت مشابه سال گذشته کالای ایرانی خریداری کرده است. صادرات به امارات از نظر وزنی بدون تغییر و از نظر ارزشی افزایش 40 درصدی داشته است. وزن صادرات به افغانستان نیز گرچه نسبت به سال گذشته افت 50 درصدی در وزن و از نظر ارزشی افت 32 درصدی پیدا کرده اما همچنان سومین مقصد صادراتی کالا‌های ایرانی بوده است. ترکیه هم بین مقاصد صادراتی ایران، چهارمین بازار است که در چهار ماه منتهی به خرداد امسال هم جهش وزنی قابل توجهی داشته و هم رشد ارزشی چشمگیری را تجربه کرده است. ارزش صادرات به این کشور همسایه در حدود 2 میلیارد و 60 میلیون دلار بوده که به لحاظ ارزشی 123 درصد و به لحاظ وزنی 232 درصد جهش داشته است. در این رتبه‌بندی و بر اساس ارزش صادراتی؛ عمان، پاکستان، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان، کویت، قزاقستان، قطر و بحرین به ترتیب در رتبه‌های بعدی صادرات کشور حضور دارند. نکته قابل بررسی دیگر میزان تغییرات وزنی و ارزشی صادرات ایران به این کشور‌های همسایه در سال‌جاری است که نشان می دهد 5 کشور؛‌ عمان، ترکیه، آذربایجان، بحرین و امارات بیشترین تغییرات ارزشی را در جهش صادراتی به همسایگان داشته‌اند. همچنین میزان صادرات به 5 کشور؛ قزاقستان، ترکیه، کویت، ترکمنستان و عمان بیشترین تغییرات وزنی را در مدت مذکور تجربه کرده است. در ادامه گزارش منتخبی از کشور‌های همسایه و تغییر و تحولات تجاری با آنها را بررسی می کنیم.

عمان؛‌ ایران و عمان رابطه سیاسی پایداری با یکدیگر دارند و روابط دو کشور قبل و بعداز انقلاب بدون تنش و دوستانه بوده اما ثبات روابط سیاسی موجب پایداری و گسترش روابط تجاری عمان با ایران نشده است و به رغم رشد تجارت دو کشور در سال‌های اخیر، همچنان مجموع تجارت دو کشور رقم قابل توجهی را شامل نمی‌شود. در سال‌های اخیر میزان صادرات به عمان توسط ایران روند روبه رشدی داشته، اما  در سال‌جاری رشد قابل توجه 68 درصدی در وزن و 135 درصدی در ارزش داشته است. بر اساس آمار‌ها میزان صادرات ایران به عمان از 177 میلیون دلار در چهار ماه ابتدایی سال 1399 به 415 میلیون دلار در مدت مشابه سال‌جاری رسیده است. در حجم کالا‌های صادر شده نیز از 667 هزار تن در سال 1399 به یک میلیون و 120 هزار تن در ابتدای سال‌جاری رسیده است. چند روز پیش نیز رویترز به تقویت روابط ایران و عمان اشاره داشته و در تحلیلی عنوان کرده بود؛ «روابط تجاری ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس اخیراً متناقض بوده است. تجارت ایران با عمان در سال 2021 در حدود درصد افزایش یافته که بی‌سابقه بوده است.»

ترکیه؛ رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در مراسم امضای ۸سند و یادداشت تفاهم همکاری ایران و ترکیه اعلام کرد:«ما یک هدف یعنی رسیدن به حجم تجارت ۳۰ میلیارد دلاری را تعیین کردیم و متأسفانه به‌دلیل پاندمی کرونا این حجم تجارت به شکل معناداری کاهش پیدا کرد و هم اکنون به حجم تجارت ۷ میلیارد دلار رسیدیم. باور دارم با عزم راسخ دو کشور خواهیم توانست حجم تجارت ۳۰ میلیارد دلاری را رقم بزنیم». حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در مورد روابط دو کشور این عبارت را گفته بود: «هیچ سقفی برای ارتقای روابط با ترکیه در آن زمان وجود ندارد». همه این موارد نشان می دهد که عزم دو کشور برای ارتقای تجارت بالا بوده و مرکز آمار ترکیه نیز طی گزارشی که اخیراً منتشر کرده این مهم را گوشزد کرده است. مرکز آمار ترکیه معتقد است که بر خلاف عده‌ای که ایران و ترکیه را دشمنان یکدیگر قلمداد می‌کنند صادرات ایران به ترکیه در 6 ماه ابتدایی سال 2022 بیش از 80 درصد رشد داشته است. بررسی آمار‌های گمرک  طی 4 ماهه ابتدایی سال نیز نشان می‌دهد که رشد صادرات ایران به ترکیه به لحاظ وزنی 232 درصد و به لحاظ ارزشی 123 درصد بوده. در سال 1400 نیز جهش صادراتی 147 در وزن و 140 در ارزش ثبت شده بود.

آذربایجان؛ روابط ایران و آذربایجان در یک سال اخیر به رغم آنکه روز‌های پر تنشی را پشت سر گذاشته اما به مقاصد خوبی رسیده است. در سپتامبر 2021، ایران یک رزمایش نظامی در نزدیکی مرز خود بر سر مخالفت‌های آذربایجان برگزار کرد و در اکتبر سال بعد، آذربایجان ایران را به تسهیل قاچاق مواد مخدر متهم کرد. در همان ماه اما مقامات ایرانی بارها به آذربایجان در مورد رابطه این کشور با اسرائیل هشدار دادند و در نهایت دو طرف متعهد شدند که مسائل خود را از طریق گفت‌و‌گو حل کنند. بر اساس بررسی‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران مجموع تجارت دو کشور ایران و آذربایجان در حدود 250 میلیون دلار بوده که 235 میلیون دلار آن را صادرات به آذربایجان در 4 ماهه ابتدایی سال‌جاری تشکیل می‌دهد. این میزان از صادرات رشد 78 درصدی در مدت مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. این رشد در سال 1400 در مقایسه با سال قبل‌تر از آن در حدود 11 درصد بوده است.

امارات؛ امارات متحده عربی از دیرباز یکی از حلقه‌های اصلی ایران در ارتباط با جهان خارج بوده است، اما بر اساس داده‌های بانک جهانی، اعمال مجدد تحریم‌ها توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق امریکا در سال 2018، تجارت دوجانبه را به نصف و به 7 میلیارد دلار در سال 2019 رساند. با وجود این اما داده‌های آماری از رشد صادرات در سال 1400 حکایت دارد. در این سال مجموع تجارت دو کشور متجاوز از 21 میلیارد دلار بوده که قاعدتاً و به رسم همیشه سهم امارات در صادرات به ایران عمده این رقم را شامل می شود. رضا فاطمی امین وزیر صمت در بهمن سال گذشته و دقیقاً همزمان با نفرت پراکنی‌های امریکایی بین ایران و امارات در سفری سه روزه به این کشور رفت و گفت‌و‌گو‌ها و اسناد اقتصادی را در راستای برنامه‌های دولت برای توسعه دیپلماسی اقتصادی و تجاری با این کشور به انجام رساند. بر اساس آمار‌ها در سال‌جاری ارزش صادراتی ایران به امارات با رشد 39 درصدی از یک میلیارد و 627 میلیون دلار به 2 میلیارد و 398 میلیون دلار رسید که در عین حال وزن کالا‌های صادر شده با افت 8 درصدی همراه بود.

ترکمنستان؛ ترکمنستان همسایه شمالی ایران در خشکی محصور است و 4 مرز با ایران دارد و در این 25 سالی که از استقلال آن می‌گذرد همواره روابط پایدار با ما داشته است. سردار بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان ماه گذشته برای اولین بار در این سمت در قالب هیأتی به ایران آمد که ظاهراً عمده گفت‌و‌گو‌ها نیز حول دو مسأله ترانزیت و تجارت دو کشور بوده است. ترکمنستان از طریق خط ریلی سرخس و بندرعباس از شمال شرق ایران به جنوب و بعد از آن از طریق چابهار، پا در اقیانوس هند خواهد گذاشت از همین رو افزایش ترانزیت کالا به نفع طرفین خواهد بود. از طرف دیگر با وجود روند کاهشی که سال 1395 به بعد در تجارت و صادرات ایران با این کشور به وجود آمده، در سال 1400 و سال‌جاری شاهد افزایش 144 و 37 درصدی در صادرات بوده‌ایم. ایران سال‌ها دومین صادرکننده بزرگ به ترکمنستان بوده و این جایگاه در سال‌های 2020 و 2021 به پنجم تنزل پیدا کرده، از همین رو نگاه دولت مبنی بر افزایش روابط با همسایگان در قالب توافقنامه‌ها و همکاری‌های توسعه می‌تواند سهم ما را از بازار ترکمنستان افزایش دهد؛ سهمی که در سال‌های اخیر به ترکیه و روسیه واگذار کرده‌ایم. بر اساس آمار‌های گمرک، میزان صادرات در سال‌جاری علاوه‌بر رشد 37 درصدی در ارزش به لحاظ وزنی نیز رشد 76 درصدی داشته است. مجموع صادرات ایران به کشور از ابتدای فروردین تا پایان خرداد 1401 بیش از 132 میلیون دلار بوده و مجموع تجارت دو کشور نیز رقم 143 میلیون دلار را ثبت کرده است.

قزاقستان؛ ایران و قزاقستان هیچگاه همکاری‌های جدی تجاری نداشته و آمارها می‌گوید که ایران سی امین شریک تجاری قزاقستان و آنها نیز شریک بیست و هفتم ایران هستند. این درحالی است که ما به‌صورت زمینی و ریلی از طریق ترکمنستان قابلیت اتصال به این کشور را داریم و قزاق‌ها نیز به موقعیت ژئواکونومیک ما برای اتصال به اقیانوس هند و جهان عرب احتیاج دارند. به‌دنبال نگاه دولت سیزدهم به روابط با همسایگان بخصوص آسیای میانه و در دنباله سفرهای متقابل رؤسای جمهور این کشورها در آخرین دیدار قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان ماه گذشته به همراه هیأتی به ایران سفر کرد که بر اساس گفت‌و‌گو‌های مطرح شده عمده محور‌های مورد توجه اقتصادی و ترانزیتی بود. با همه اینها به نظر می‌رسد تجارت بین دو کشور تحت تأثیر نگاه مثبت طرفیت در یک سال اخیر بوده به طوری که در سال 1400 صادرات ایران به این کشور با رشد قابل ملاحظه 51 درصدی در وزن و 11 درصدی در ارزش مواجه شد. مجموع صادرات انجام شده به این کشور در سال گذشته 187 میلیون دلار بوده است. در سال‌جاری نیز هر چند ارزش کالا‌های صادراتی به این کشور افت محدود 7 درصدی داشته اما میزان صادرات وزنی آن بیش از 30 درصد افزایش را نشان می دهد.

بـــــرش
​​​​​​​رشد 24 درصدی مراوده تجاری ایران با همسایگان در 5 ماه 1401 داده های اعلام شده از سوی گمرک نشان می دهد که بیش از نیمی از مراوده تجاری ایران به 15 کشور همسایه بوده است.براساس ارزیابی های صورت گرفته معادل 57 درصد وزن و 48 درصد کل تجارت خارجی کشور درپنج ماهه نخست سال جاری مربوط به مراودات تجاری با 15 کشورهمسایه بوده و بر این اساس میزان تجارت با همسایگان از مرز 20 میلیارد دلار عبور کرد و رشد 24 درصدی را ثبت کرد. براساس این آمار تجارت خارجی غیرنفتی کشورمان مدت زمان مورد بررسی 58 میلیون و 140 هزار تن کالا به ارزش 42 میلیارد و 589 میلیون دلار بوده که از این میزان 33 میلیون و 333 هزار تن کالا به ارزش 20 میلیارد و 636 میلیون دلار بین ایران و 15 کشور همسایه تبادل شده که 57 درصد وزن و 48 درصد ارزش تجارت خارجی کشورمان را به خود اختصاص داده است. آمار گمرک نشان دهنده آن است که از ابتدای سال تا پایان مرداد ماه، 25 میلیون و 398 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 10 میلیارد و 723 میلیون دلار به کشورهای همسایه صادر شد که نسبت به مدت مشابه 27 درصد افزایش داشته، این میزان کالای صادره، 58 درصد وزن و 51 درصد ارزش کل صادرات ایران در پنج ماه نخست امسال بوده است. همچنین 14 میلیون و 65 هزار تن کالای وارد شده به کشور، به ارزش 21 میلیارد و 665 میلیون دلار در پنج ماه نخست سال، 7 میلیون و 935 هزار تن کالا به ارزش 9 میلیارد و 913 میلیون دلار از کشورهای همسایه بوده که 56 درصد وزن و 46درصد ارزش واردات را به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه با رشد 21 درصدی همراه بوده است.

انتهای پیام/

 

منبع: ایران آنلاین

کلیدواژه: ایران به 15 کشور همسایه میلیون دلار بوده مقایسه با مدت مشابه میلیون دلار بوده مدت مشابه سال گذشته صادرات به همسایگان دوره 9 ماهه شهریور دیپلماسی اقتصادی میلیون تن به ارزش ماهه ابتدایی سال بیشترین تغییرات کشور های همسایه صادرات ایران بر اساس آمار ها کشورهای همسایه کشور همسایه نشان می دهد درصدی در وزن نشان می دهد صادراتی ایران درصدی در ارزش کالا های صادر آمار های گمرک میلیارد دلار میزان صادرات سال گذشته هزار تن کالا لحاظ ارزش لحاظ وزنی همسایه بوده تجارت خارجی ارزش صادرات دولت سیزدهم درصدی داشته سال جاری چهار ماه تا خرداد 1400 رئیس جمهور رشد صادرات تجربه کرده درصد وزن قابل توجه چهار ماهه حجم تجارت سال 1400 تا پایان صادر شده تحریم ها گفت و گو کشور ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۰۳۱۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمله گازانبری امارت به تعهدات آبی با ایران ؛ همسایه‌آزاری تمامی ندارد

به گزارش همشهری آنلاین، روزنامه فرهیختگان نوشت: روز یکشنبه ۹ اردیبهشت‌ماه در گزارشی با عنوان «تفاوتی بین استراتژی امارت با دوران غنی نیست» به موضوع عدم پرداخت و رهاسازی کامل حقابه سیستان توسط طالبان حتی در این روزهای پربارش پرداختیم. این در حالی است که علی‌رغم تمام هشدارها درباره وضعیت وخیم آبی در جنوب شرق ایران که ناشی از مسدود بودن راه‌های آبی به این قسمت است، همسایه شرقی همچنان در حال انجام پروژه‌های آبی روی رودخانه‌هاست. به همین منظور عملیات تکمیل پروژه سد «پاشدان»، از سدهای بزرگ افغانستان در مرز با ایران و در مسیر هریرود، با حضور ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیرو عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان در هرات آغاز شده است. کارشناسان حوزه هیدروپلیتیک معتقدند که با ساخت و بهره‌برداری از این سد در بالادست هریرود، تنش آبی در ایران و ترکمنستان تشدید خواهد شد. در همین رابطه با محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

ردپای هندوستان در هریرود

با توجه به اینکه مناقشه رودخانه فرامرزی هریرود با تکمیل سدهای و کانال‌ها در بالادست افغانستان وارد فاز جدیدی خواهد شد، این مناقشه و به‌خصوص سرمایه‌گذاری هندوستان در حوضه هریرود و پروژه‌های آتی شان مورد توجه خواهد بود. محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران و عضو هیات اندیشه‌ورز هیدروپلیتیک و دیپلماسی آب بنیاد نخبگان کشور درباره این مناقشه گفت: «به‌طور کلی شاید بشود سرمایه‌گذاری هند در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان را در میراث استعمار جست‌وجو کرد؛ وقتی تاریخ هند به‌خصوص یک قرن اخیر را مرور می‌کنید تا سال ۱۹۴۷ مستعمره بریتانیا بود و بعد با هند چندپاره مواجه شدیم که به کشور هند و پاکستان و بعدها پاکستان شرقی (بنگلادش) تقسیم و سبب مناقشات متعددی همانند مناقشه حل‌نشده کشمیر می‌شود. از همین رو با توجه به موقعیت جغرافیایی افغانستان که در مهار آب فرامرزش دارد باعث شد این کشور به‌جدیت سراغ سرمایه‌گذاری روی مهار این منبع برود و عملا بتواند از طریق افغانستان برای خودش اهرم‌های فشار ایجاد کند. به هر حال افغانستان بخشی از ظهور و تداوم دیپلماسی آبی و عوامل سیاسی-اجتماعی در این منطقه را در سیاست‌های هیدروپلتیکی که با توجه به موقعیت بالادستی که در چهار حوضه‌اش دارد می‌تواند پیش ببرد.

البته موضوع فقط مربوط به ایران نیست؛ رودخانه فرامرزی کابل که در نزدیکی آتوک در پاکستان به رود سند منتهی می‌شود، خودش پتانسیل مناقشه آبی عظیمی را دارد. جالب است که همین مناقشه هم شاید به تعیین مرز استعماری خط ریورند ۱۸۹۳ برگردد که بریتانیا برای در امان ماندن هند شرقی از نفوذ شوروی به قبایل پشتون خودمختاری داد، حتی ردپای بریتانیا در مناقشه هیرمند به‌وضوح قابل مشاهده است. جایی که مرز سیستان درونی و بیرونی را گلداسمیت بریتانیایی تعیین می‌کند و خاوری‌ترین دلتای رودخانه هیرمند را به‌عنوان مرز بین دو کشور قرار می‌دهد. گذشته از ردپای ناخجسته استعمار؛ هند با تقریبا دو میلیارد دلار پنجمین کشوری است که بیشترین سرمایه‌گذاری را در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان انجام داده؛ از بورسیه تحصیلی بگیرید تا استخراج معادن و... . اما در زمینه پروژه‌های آتی، نمی‌خواهم به این موضوع ورود کنم که امارت اسلامی به‌جدیت دنبال این است که با مهندسی اجتماعی تحت پروژه‌هایی همچون «قوش‌تپه»، مهاجران اخراجی پاکستان را در «آمودریا» که منابع دست‌نخورده عظیم انرژی را دارد بارگذاری کند، فقط می‌خواهم از یک پروژه دیگر تحت عنوان TAPI بگویم که به دلایل ناامنی در افغانستان به تعویق افتاده بود. درباره اهمیت این پروژه همین کافی است که بوش زمان حمله به افغانستان می‌گوید تکمیل استراتژی جنگ‌ ما تکمیل پروژه تاپی است که قرار است گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال بدهد و هدفش تامین سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به جنوب آسیاست.

همین چندروز قبل آقای«آمانوف»، رئیس اجراییه شرکت خط گاز تاپی، در مجمع سرمایه‌گذاری انرژی ترکمنستان در پاریس اعلام کرد که ترکمنستان به تکمیل بخش خود از پروژه لوله گاز تاپی متعهد است. ضمنا این نگرانی هم وجود دارد که این لوله گاز جایگزین مسیر طرح خط لوله گاز صلح بین ایران و پاکستان و هند هم باشد، یعنی عملا علاوه‌بر اینکه منابع آب را مهار می‌کند به‌جد دنبال این است که وابستگی‌اش را به منبع انرژی ما کم کند. به نظرم پرواضح است که به سرانجام رساندن این پروژه‌ها موقعیت ویژه‌تری در مذاکرات به طرف افغانستانی می‌دهد.

ماجرای ابرپروژه سد سلما در بالادست رودخانه هریرود
این پژوهشگر درباره ابر پروژه سد سلما که کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا پروژه سد سلما با حمایتهای این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد گفت: کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا، پروژه سد سلما با حمایت‌های این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد ولی به دلیل ناآرامی‌های داخلی فراز و فرودهایی داشت تا نهایتا در دوران رئیس‌جمهور غنی در ۱۳۹۵ با ظرفیتی حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب و با حمایت مالی ۳۰۰ میلیونی هند به بهره‌برداری رسید. جالب است که نخست‌وزیر، آقای مودی قبل از افتتاحیه بند سلما به ایران می‌آید و توافقنامه چابهار را امضا می‌کند و هنوز بعد از سال‌ها خلف وعده کار واقعی انجام نشده است. همچنین در مراسم افتتاحیه سد سلما می‌گوید: «این پروژه راه صلح برای همگان را انتخاب کردم.»

شاید کسی با این نکته موافق نباشد و نگاهم به مناقشات بین کشورها کمی رئالیستی است، اما به این روند باید دقت کرد. استعمار کهن روزگاری هند را با ابزار زور و حمله نظامی تسخیر کرد و امروز فقط شیوه استعمار متفاوت شده و با مصادره واژه صلح و استخدام مجریان، همان شیوه قبلی را در کشورهای دیگر دنبال می‌کند. واقعیت این است که سایه استعمار همچنان هم بر سر مسائل و رفتارهای دولت‌ها حاکم است و اصطلاحا «استعمار پوست انداخته» و حال «استعمار نوین» به شیوه‌ای دیگر به دنبال تسلط و نادیده‌گرفتن حق ملت‌هاست.

در عصر حاضر اگر کمی حواس‌مان جمع باشد متوجه می‌شویم که استعمار فرانو چطور بر باور و منش ملت‌ها و هویت‌شان به‌طور نامحسوس و بدون اینکه خود استعمارگران یا حتی مجریان بومی حضور مرئی داشته باشند چنگ می‌زند تا مناقشات آبی و غیرآبی را تشدید کند. شاید اهمیت دیپلماسی عمومی در مناقشه آبی مثل مناقشه هیرمند و هریرود در گذر زمان با تکمیل کانال و بندهای انحرافی و وابسته کردن جامعه محلی بالادست به این منبع حیاتی روشن‌تر شود؛ در زمانی که عملا ماهیت مناقشه از دولت-دولت به دولت-مردم شیفت پیدا کرد.
واقعا نمی‌خواهم شرایط را اورژانسی نشان بدهم. چون اولین کاری که در این شرایط می‌کنیم تراشیدن پروژه اورژانسی با پول بیت‌المال است. در واقع می‌خواهم توجه کنیم که در آستانه حذف‌شدگی قرار داریم و مورد هجمه استعمار آبی هستیم و امروز هیچ چیزی مثل عنصر زمان مهم نیست.

حقابه تاریخی هیرمند تقلیل پیدا کرده است

مناقشه آبی میان دو کشور، قدمتی به تاریخ افغانستان دارد و در سال‌های اخیر به بحرانی جدی تبدیل شده. جلالی درباره رهیافت برون‌رفت از این شرایط تضاد منافع گفت: «نگرانی عمیق این است که کشورهای دیگر در نتیجه پرداختن صحیح به شکست‌های دیپلماسی آبی‌شان در گذشته و بازتعریف نحوه همکاری درمورد مسائل آب‌های فرامرزی، راهی برای آینده دیپلماسی آبی‌شان ترسیم کرده‌اند و سوال این است که آیا ما به این درک رسیده‌ایم که اگر بگوییم «در دیپلماسی آب چندان موفق نبوده‌ایم» متهم به تحریف واقعیت نشویم؟ البته موافقم که فضا آنچنان هم تاریک نبوده و نیست؛ اما اگر بپذیریم حقابه تاریخی معاهده هیرمند در صد و اندی سال و در طول تاریخ روابط بین دو کشور ایران و افغانستان تقلیل پیدا کرد تا نهایتا به ۱۶ درصد رسید یا طی دوران تکمیل سد انحرافی کمال‌خان، که هرچند تلاش‌هایی شد و حتی اخیرا دکتر ظریف هم در مصاحبه‌شان اذعان داشتند که با علم به اینکه سد انحرافی کمال‌خان برای منحرف کردن سیلاب است و حقیقتا هم همین است‌، وارد گفت‌وگو شدند، اما بلاخره باید بپذیریم که علی‌رغم تلاش‌های دستگاه دیپلماسی، نتوانستیم احداث این بند را به تعویق بیندازیم و سد انحرافی کمال‌خان تکمیل شد.
سوال اساسی این است که مصر چگونه در مناقشه رود نیل با اتیوپی و سودان توانست سال‌ها احداث سد رنسانس (النهضه) را به تعویق بیندازد؟ از چه ابزارهایی استفاده کرد؟ از سد کمال‌خان که گذشت اما قرار است برای سد بخش‌آباد روی سرشاخه فراه‌رود در آینده چه اتفاقی بیفتد؟ چه ابزارهایی برای به تعویق افتادن احداث سد بخش‌آباد -که میخی است بر تابوت کمارفته سیستان- داریم؟ نکته اساسی این است که حتی افغانستان با اندوخته تجاربش فارغ از اینکه چه دولتی و حکومتی مستقر باشد مشخص کرده راهبرد هیدروپلیتیکی‌اش در مواجهه با مناقشات با همسایگانش چیست. اما ما با توجه به وضعیت هیدروپلیتیکی خاصی که داریم و در جایی بالادستی، در جایی میان‌دست و در جایی پایین‌دست هستیم و تک تک این رودخانه‌های فرامرزی چالش‌ها و بازیگران متعدد خودش را دارد، چه راهبرد هیدروپلیتیکی و ابزار قدرتی داریم؟ مثلا روی هم همین رودخانه هریرود در قسمت پایین‌دست با ترکمنستان چالش جدی بازسازی کانال «قره‌قوم» را داریم یا راندمان پایین آبیاری در بخش کشاورزی را داریم.
در قسمت بالادست با طرف افغانستانی با توسعه یک‌جانبه سد و کانال‌هایش بدون توجه به آب مورد نیاز پایین دست مواجهیم و حتی هیچ توافقنامه‌ای روی این رودخانه فرامرزی با افغانستان نداریم. ما هنوز مشخص نکرده‌ایم چه دکترین هیدروپلیتیکی خاصی برای این حوضه‌های فرامرزی داریم. همچنین اخیرا در لحظات آخر بعد از سال‌ها گزارش کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه با تصویب بند الحاقی ۱ ماده ۳۹ موافقت کرد که «نقشه راه دیپلماسی آب در چهارچوب دیپلماسی کلان کشور» تهیه شود؛ ضمن اینکه آیا این هم سندی است که قرار است به بایگانی برود یا سندی است که درنهایت قرار است یک دکترین برا حوضه‌هایی با چالش‌ها و بازیگران متعدد تجویز کنیم؟ در دکترین ما نسبت دیپلماسی انرژی ما با مناسبات و تعاملات هیدروپلیتیکی آب‌های فرامرزی قراره دیده می‌شود؟ فرهنگ چطور؟ ترانزیت چطور؟ چابهاری که کانون رقابت هند و چین است؟ آیا با هند ادامه بدهیم که ۸ سال بدعهدی مکرر کرده آن‌هم با ۸۵ میلیون‌دلار؛ در چنین پروژه راهبردی، نمی‌بایست چند میلیارد دلار قرارداد باشد؟ اینها فقط سوال است.

توقع دارید حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا را داشته باشیم؟

این پژوهشگر درباره میزان حقابه‌ای که این‌روزها رهاسازی شده گفت: «اجازه بدهید این نکته را هم یادآوری کنم؛ ما هم حقیقتا خوشحالیم از اینکه اندک آبی از حقابه ایران را دریافت کردیم ولیکن اینکه در تریبون رسمی یک نهاد رسمی اعلام می‌کنیم تا این لحظه اینقدر از حقابه هیرمند رهاسازی شد، این ابزار قدرت است؟ این دیپلماسی عمومی است؟ واقعا هم شاید توقع داشتند ما حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا در جام جهانی ۱۹۹۸ را تجربه کنیم!

وقتی ابزارهای قدرت مصر در تعویق احداث سد رنسانس را بررسی می‌کنید که چه کرد، یکی از ابزارهای بسیار مهمش همین به‌کارگیری صحیح از دیپلماسی عمومی بوده است. ولی ما از این ظرفیت کم‌نظیر دیپلماسی عمومی به‌درستی استفاده نمی‌کنیم.

شاید زمانی سازش مبتنی‌بر مذاکره «برد-برد» حداقل در سطح فکری ایده جذابی بوده تا به یک نتیجه دوجانبه سودمند برسیم؛ اما واقعیت جهان امروز حقیقتا متفاوت شده است. کشورها اصولا حاضر نیستند در مذاکرات‌شان سهم برابر یا کمتری از طرف مقابل برای ملت‌هایشان بگیرند. ما باید تجدید نظری در رویکردهایمان در مذاکرات داشته باشیم و باید به این بیندیشم که چطور در مذاکرات می‌توانیم یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خودمان و خوب برای دیگری ایجاد کنیم.

من‌حیث‌المجموع فکر می‌کنم فیصله دادن به اثرات هیدروهژمونی در حوضه‌ آبریز بین‌المللی هریرود که بین چند کشور مشترک است و علی‌الخصوص‌انگیزه کشور بالادستی مثل حکومت امارات اسلامی که حاکمیت مطلق سرزمینی و توسعه یکطرفه رودخانه‌ها را بدون توجه به پیامدهای آن در کشورهای پایین دست در پیش گرفته، حقیقتا مسیری صعب‌العبور است؛ به‌ویژه اینکه روشن است سیاست‌های دولت نوپای طالبان در راستای توسعه زیرساخت‌های‌ آبی و ساخت سد و تکمیل کانال‌ها به درهم‌تنیدگی این مناقشه خواهد افزود.

از طرفی دیگر این را هم در نظر داشته باشید که تقریبا جهان در حال تجربه سومین انتقال قدرت است. هرچند ایران همیشه در چنین بزنگاه‌هایی در طول تاریخ تحت فشار بوده است؛ اما بخشی کوچکی از رهیافت را شاید در پاسخ به این سوال بشود جست‌وجو کرد که راهبرد کلان ما در این شرایط‌ گذار نظام بین‌الملل که مشخصه اصلی آن بازتوزیع قدرت، ثروت و بازنویسی قواعد بین‌المللی است، آیا این است که باید در تنهایی استراتژیک به سر ببریم یا با توجه به اینکه انزواگرایی، انفعال و عدم تعامل نه با ژئوپلتیک ایران سازگار است، نه با فرهنگ سنتی ایران، از طریق چندجانبه‌گرایی و ائتلاف‌سازی مبتنی‌بر همکاری راهبردی به استقبال این جهان پساقطبی برویم؟ و حالا در سطوح پایین‌تر، چطور این کلان راهبردمان، قرار است توسعه پایدار و امنیت آبی را برای ما به ارمغان بیاورد تا دچار خفگی هژمونی نشویم؟! و چطور می‌شود به یک بازتوزیع مجدد قدرت بین بازیگران درگیر این مناقشه آبی دست بزنیم تا در این حوضه آبریز فرامرزی فضاها را دوباره پیکربندی و تفسیر ‌کنیم. حقیقتا نمی‌دانم که آیا روزگاری می‌رسد که بتوانیم موقعیتی را با ابزارهای قدرت‌مان ایجاد کنیم که در مذاکرات آبی‌مان یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خود و خوب برای دیگری ایجاد کنیم یا خیر. امیدوارم.

خبرهای روزنامه فرهیختگانبیشتر بخوانید

کد خبر 849237 منبع: فرهیختگان برچسب‌ها ایران و افغانستان استان سیستان و بلوچستان خبر ویژه افغانستان طالبان افغانستان